Πριν από έξι εβδομάδες το ελληνικό κοινοβούλιο επικύρωσε τη Συμφωνία των Πρεσπών για το όνομα της Βόρειας Μακεδονίας. Αλλά η συμφωνία τώρα αντιμετωπίζει την ακόμη πιο μεγάλη πρόκληση, αυτή της εφαρμογής. Το μεγάλο ερώτημα και στις δύο χώρες είναι: σε ποιον βαθμό η εσωτερική αντίθεση στη συμφωνία θα εξαφανιστεί -ιδιαίτερα καθώς όλες οι πλευρές τώρα μπαίνουν σε προεκλογική εκστρατεία;
Βόρεια Μακεδονία: Ο Ζάεφ ισχυρός, οι Αλβανοί ισχυρότεροι, το VMRO πιο αδύναμο
Στη Βόρεια Μακεδονία, όπου τον επόμενο μήνα πραγματοποιούνται προεδρικές εκλογές, το κύριο κόμμα της αντιπολίτευσης έχει πληγεί και ο εθνικιστής πρώην πρωθυπουργός Nikola Gruevski βρίσκεται σε αυτό-επιβαλλόμενη εξορία στην Ουγγαρία. Ο υποψήφιος του κυβερνώντος συνασπισμού, Stevo Pendarovski, είναι ένας πολιτικός με ευρεία απήχηση: έλαβε το 37% των ψήφων στον πρώτο γύρο των τελευταίων προεδρικών εκλογών, το 2014 -σχεδόν 10% υψηλότερα από ό,τι το ποσοστό των ψήφων που έλαβε το κόμμα που τον υποστηρίζει. Στο μεταξύ, το VMRO-DPMNE της Gordana Diljanovska Dankova, το οποίο ήταν αντίθετο με τη Συμφωνία των Πρεσπών, δεν φαίνεται να έχει την απαραίτητη απήχηση για να ξεπεράσει την εξαιρετικά δύσκολη θέση στην οποία βρίσκεται. Δεν κατόρθωσε να παρουσιάσει εναλλακτικές προτάσεις για ένα σενάριο στο οποίο η Βόρεια Μακεδονία θα μείνει εκτός του ΝΑΤΟ και της ΕΕ.
Αυτό δεν σημαίνει ότι το VMRO έχει παραιτηθεί σε ήττα ή ότι η Ρωσία δεν περιμένει, έτοιμη για να εκμεταλλευτεί το κόμμα ώστε να "επιτεθεί" σε όποια ευκαιρία ανακύψει. Ωστόσο, η επιρροή της Μόσχας είναι μάλλον αδύναμη: οι επενδύσεις της στη Βόρεια Μακεδονία είναι πενιχρές, ιδιαίτερα σε σχέση με αυτές που έχει δημιουργήσει στη Σερβία και στην Βουλγαρία. Αντιθέτως, ενδιαφέρεται περισσότερο στο να επισημάνει τα κενά στη νομιμότητα -συμπεριλαμβανομένων των φερόμενων παραβιάσεων, όπως και με την διαδικασία που ακολουθήθηκε στην έγκριση της Συμφωνίας των Πρεσπών από τη Βουλή, καθώς και με την χαμηλή προσέλευση στο δημοψήφισμα του Σεπτεμβρίου. Αυτό θα της δώσει "πάτημα” για να κατηγορήσει την Δύση ότι αγνοεί το νόμο και βοηθάει ώστε να παρακαμφθούν οι Σλαβομακεδόνες, οι οποίοι σε μεγάλο βαθμό αντιτίθενται στη συμφωνία. Ο τωρινός πρόεδρος, Gjorge Ivanov, βοηθάει τη Ρωσία σε αυτό. Σε μια προσπάθεια να μετατρέψει τη συμφωνία σε ένα σημείο συσπείρωσης για όλους όσοι αντιδρούν σε αυτή, αναλαμβάνει τώρα αμυντικό ρόλο με την μη υπογραφή των νόμων ή των κειμένων της Συμφωνίας των Πρεσπών.
Σε κάθε περίπτωση, σειρά εξελίξεων έχουν αποδειχθεί μη δημοφιλείς μεταξύ των Σλαβομακεδόνων: η ίδια η Συμφωνία των Πρεσπών, για την οποία πολλοί από αυτούς θεωρούν ότι υπονομεύει την "μακεδονική” ταυτότητα. Το δημοψήφισμα για τις Πρέσπες, το οποίο διεξήχθη με μεγάλη προσέλευση από την αλβανόφωνη κοινότητα, και από το οποίο η αποχή των Σλάβων έχει, όπως αισθάνονται, αγνοηθεί. Η χορήγηση επίσημου status στην αλβανική γλώσσα, η οποία τώρα χρησιμοποιείται στις συνεδριάσεις του κοινοβουλίου. Και μια γενικότερη αλβανική διεκδικητικότητα στα Δυτικά Βαλκάνια. Οι φωνές στη Δύση έχουν σιωπήσει στην αντιμετώπιση αυτής της διεκδικητικότητας, η οποία έχει συμπεριλάβει επανειλημμένες δηλώσεις από τους ηγέτες της Αλβανίας και του Κοσσυφοπεδίου για την "Μεγάλη Αλβανία” και για την ενοποίηση των Αλβανών σε όλη την περιοχή. Οι προσεχείς μήνες θα είναι καθοριστικοί για τις προσπάθειες του πρωθυπουργού Zoran Zaev να πετύχει μια ισορροπία μεταξύ των ευρύτερων απαιτήσεων των Αλβανών του εταίρων στην κυβέρνηση (όπως μια πιο δίκαιη κατανομή του κρατικού προϋπολογισμού, με απώτερο στόχο την ομοσπονδοποίηση) και των ανησυχιών των Σλάβων συμπατριωτών του.
Ελλάδα: Η Ευρώπη σε προεκλογική περίοδο
Η Ευρωπαϊκή Ένωση διαδραματίζει καθοριστικό ρόλο στην κατάσταση μετά την επικύρωση της συμφωνίας των Πρεσπών. Με την προϋπόθεση ότι η Βόρεια Μακεδονία αποδεικνύει τη δέσμευσή της ακολουθώντας το γράμμα και το πνεύμα της συμφωνίας, είναι προς το συμφέρον της Ελλάδας να ξεπεράσει την απροθυμία άλλων κρατών-μελών, όπως η Γαλλία και η Ολλανδία, και να δοθεί στη Βόρεια Μακεδονία μια ημερομηνία έναρξης για τις ενταξιακές συνομιλίες. Σε κάθε περίπτωση, αυτή η μακρά διαδικασία θα δώσει στην Αθήνα χρόνο και χώρο να ασκήσει πίεση στα Σκόπια για να εφαρμόσει πλήρως τη συμφωνία. Και η ΕΕ και τα κράτη-μέλη πρέπει να αναγνωρίσουν ότι τυχόν περαιτέρω καθυστερήσεις θα παράσχουν απλώς χρόνο και χώρο για τρίτους να ενισχύσουν τα επιχειρήματά τους σχετικά με την υποτιθέμενη ματαιότητα των προσπαθειών της Βόρειας Μακεδονίας να ενταχθεί στην ευρωπαϊκή οικογένεια. Αυτές οι δυνάμεις θα προσπαθήσουν στη συνέχεια να εκμεταλλευθούν την απογοήτευση των πολιτών και την προκύπτουσα αναταραχή σε μια ασταθή περιοχή. Επιπλέον, η Βουλγαρία έχει επίσης εγείρει αντιρρήσεις στις φιλοδοξίες ένταξης της Βόρειας Μακεδονίας, κυρίως με τη μορφή δηλώσεων από τον αντιπρόεδρο της κυβέρνησης της χώρας, ο οποίος απείλησε ακόμη και με βέτο την ένταξη της Βόρειας Μακεδονίας στο ΝΑΤΟ. Αλλά αυτό είναι εξαιρετικά απίθανο να αποτελέσει την εθνική πολιτική.
Στην Ελλάδα, η αντίθεση στη Συμφωνία των Πρεσπών διαμορφώνεται στο 60%-70%. Οι περισσότεροι Έλληνες είναι αντίθετοι στη χρήση του όρου "Μακεδονία” στο όνομα, παρόλο που η Βόρεια Μακεδονία είχε ένα εικονικό μονοπώλιο σε αυτό τον όρο τα τελευταία 27 χρόνια. Υπάρχει μια αίσθηση στην ελληνική κοινωνία ότι η συμφωνία επιβλήθηκε από ξένους παράγοντες, συγκεκριμένα από τη "Δύση”, και ότι το όνομα "δόθηκε”, με την Ελλάδα να μην παίρνει πρακτικά τίποτα πίσω ως αντάλλαγμα. Ο ηγέτης της αξιωματικής αντιπολίτευσης, της Νέας Δημοκρατίας, έχει μάλιστα αφήσει να υπονοηθεί ότι η Αθήνα ήλθε σε συμφωνία με τους Ευρωπαίους εταίρους της για να διατηρήσει τις ήδη μειωμένες συντάξεις, στο τωρινό επίπεδο χωρίς περαιτέρω περικοπές, ενώ μια σχετική νομοθεσία για τις συντάξεις είχε ήδη εγκριθεί. Αυτός ο ισχυρισμός της "συναλλαγματικής διπλωματίας” προέκυψε και από την μυστικότητα που περιβάλλει τις κινήσεις της κυβέρνησης και την απροθυμία της να επιδιώξει μια ευρύτερη συναίνεση με τα κόμματα της αντιπολίτευσης ή για να διατηρήσει αυτά τα κόμματα ενημερωμένα αναφορικά με τις εξελίξεις, στη διάρκεια των διαπραγματεύσεων. Ορισμένες δυνάμεις της αντιπολίτευσης έχουν εκφράσει από λανθασμένες μέχρι εξτρεμιστικές στάσεις, αναφορικά με το τι θα αποτελούσε συμβιβασμό με βάση τις τρέχουσες συνθήκες. Η Νέα Δημοκρατία έχει υιοθετήσει μια άκαμπτη στάση η οποία αποκλείει ακόμη και μια ελάχιστη συναίνεση. Φοβάται απώλειες από τις πιο δεξιές πτέρυγές της ή ακόμη και τη δημιουργία μιας Ελληνικής Λέγκας του Βορρά ως μια έκφραση της γενικότερης απογοήτευσης σε αυτό που οι επικριτές ονομάζουν ως "οδυνηρό εθνικό συμβιβασμό”.
Η Ελλάδα έχει τέσσερις άμεσες εκλογικές διαδικασίες: δύο γύρους τοπικών εκλογών, τις ευρωεκλογές και γενικές εκλογές. Η τελευταία εκλογική διαδικασία είναι προγραμματισμένη για τον Οκτώβριο αλλά υπάρχουν σενάρια ότι θα οδηγηθούν στις κάλπες νωρίτερα. Ό,τι και να συμβεί, το ζήτημα του ονόματος θα αφήσει το σημάδι του στο αποτέλεσμα των εκλογών. Πιο συγκεκριμένα, στη Βόρεια Ελλάδα, όπου τα αισθήματα είναι πιο έντονα για το ονοματολογικό, η κυβέρνηση ετοιμάζεται για εκλογική τιμωρία. Στο μεταξύ, στην Ήπειρο (βορειοδυτική Ελλάδα), οι πολίτες είναι ευαίσθητοι σε θέματα που συνδέονται με την Αλβανία και ανησυχούν για μια επανάληψη της συμφωνίας των Πρεσπών. Αυτό θα μπορούσε να φανεί στα αποτελέσματα των εκλογών εκεί, ως ένα είδος προληπτικού μέτρου που ελήφθη μέσω της εκλογικής διαδικασίας. Σε άλλες περιοχές της Ελλάδας, με ορισμένες εξαιρέσεις, το θέμα της Συμφωνίας των Πρεσπών θα επηρεάσει την ψηφοφορία πολύ λιγότερο.
Όσο το ζήτημα βρίσκεται σε περίοπτη θέση στην εγχώρια ειδησεογραφία, οι αντιδρώντες στη Συμφωνία των Πρεσπών θα εκμεταλλευτούν κάθε ευκαιρία να υποστηρίξουν ότι οι εξελίξεις δικαιολογούν τη στάση τους και ότι η συμφωνία πλήττει τα εθνικά συμφέροντα της Ελλάδας. Αυτό μπορεί να περιλαμβάνει για παράδειγμα, ακόμη και ένα δημοσίευμα του BBC που προκάλεσε ισχυρή καταδίκη από την Αθήνα, ή νευρικότητα από το κόμμα "Ουράνιο Τόξο” το οποίο ισχυρίζεται ότι αντιπροσωπεύει τους σλαβόφωνους Έλληνες. Παρά το γεγονός ότι θα επηρεαστεί αρνητικά η οικονομία από το ενδεχόμενο διεξαγωγής εκλογών τον Οκτώβριο (θα πληγούν οι άμεσες ξένες επενδύσεις και θα δημιουργηθεί παράλυση στο δημόσιο τομέα), ο πρωθυπουργός ελπίζει ότι η διαφωνία για τις Πρέσπες θα έχει υποχωρήσει μέχρι τότε. Και πάλι, ο Αλέξης Τσίπρας πιθανώς θα συνειδητοποιήσει ότι υποτίμησε την επίδραση της επίλυσης ενός πολύχρονου, ευαίσθητου ζητήματος αγνοώντας το λαϊκό αίσθημα, ακόμη κι αν οι εκλογές πραγματοποιηθούν τον Οκτώβριο.
Και η αξιωματική αντιπολίτευση, αν κερδίσει τις εκλογές, θα πρέπει να απαντήσει σε ένα απογοητευμένο εκλογικό σώμα. Μια κρίσιμη μάζα περιμένει από τη ΝΔ να ακυρώσει τη συμφωνία, παρά το ότι δεν έχει δηλώσει ότι θα το κάνει. Μια τέτοια εξέλιξη θα ρισκάρει την φυγή των ψηφοφόρων προς τα ακροδεξιά και εθνικιστικά κόμματα -αν και τότε η Νέα Δημοκρατία ίσως βρεθεί να παίζει το ίδιο παιχνίδι με τον Τσίπρα, που όχι μόνο παρατηρεί την εφαρμογή της συμφωνίας των Πρεσπών, αλλά επισημαίνει πόσο μακριά είναι ακόμη οι εκλογές, ελπίζοντας ότι το ζήτημα θα έχει ξεχαστεί μέχρι τότε. Αλλά καθώς οι διαπραγματεύσεις ένταξης στην ΕΕ αναμένεται να πάρουν χρόνια, η πίεση για τη Βόρεια Μακεδονία να συμμορφωθεί με τις προδιαγραφές της συμφωνίας των Πρεσπών, θα παραμείνουν. Ωστόσο, τα σημεία καμπής που θα προκύψουν από αυτές τις διαδικασίες, θα μπορούσαν να σημαίνουν ότι το ζήτημα επιστρέφει τακτικά στον ελληνικό δημόσιο διάλογο, με όλες τις απρόβλεπτες συνέπειες που έχει αυτό για το μέλλον της συμφωνίας. Ωστόσο, μακροπρόθεσμα, η Συμφωνία των Πρεσπών ίσως αποτελέσει τον καταλύτη για σύγκλιση μεταξύ των δύο πλευρών, με την Ελλάδα να επηρεάζει θετικά την δέσμευση του βορείου γείτονά της με τη Δύση, κάτι που μπορεί σταδιακά να περιορίσει την εθνικιστική δυναμική στη Βόρεια Μακεδονία.
Μπορείτε να δείτε το κείμενο εδώ: ecfr.eu
No comments:
Post a Comment